Recherchebureau inschakelen om zieke werknemers te laten observeren en te volgen, mag dat?
Veel werkgever nemen een recherchebureau, zoals Hoffman bedrijfsrecherche, in de arm om zieke werknemers heimelijk te laten observeren en te volgen. Daar wordt een rapport van opgemaakt. Die bevatten vaak (privé)foto’s en filmbeelden. Bijvoorbeeld om er achter te komen of zij werkelijk ziek zijn en geen nevenwerkzaamheden uitvoeren. Mag dat zo maar, en, als er niets wordt gevonden door de detective, mag de werknemer dan schade claimen? Onze advocaat arbeidsrecht in Amsterdam, mr. Paul Snijders, legt uit hoe dit zit.
Eerst zelf medisch onderzoek laten doen
Mag een werkgever zomaar een recherchebureau inschakelen om een medewerker te laten observeren en volgen? Een dergelijk onderzoek kan immers in strijd komen met
- artikel 10 van de Grondwet
- en artikel 8 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden.
Volgens vaste rechtspraak moet een werkgever eerst zelf medisch onderzoek laten doen naar de belemmeringen van een werknemer, via de Arbo-bedrijfsarts of het UWV. Er moet vervolgens een goede reden zijn voor het inschakelen van een privé-detective. In ECLI:NL:RBROT:2017:434 is overwogen dat een werkgever goed moet onderbouwen op grond waarvan een rechercheonderzoek noodzakelijk is.
Signalen van derden vaak niet voldoende voor een heimelijk onderzoek
Enkel “signalen van derden” zijn daarvoor volgens de rechter meestal niet voldoende, als de werkgever ook minder verstrekkende middelen tot haar beschikking heeft bij twijfel over de mate van arbeidsongeschiktheid. Er moet dus een serieuze aanleiding zijn voor een dergelijk vergaand onderzoek.
Onderzoek alleen bij zeer bijzondere omstandigheden
In ECLI:NL:RBNHO:2018:7958 werd ook overwogen dat controle op de wandelgangen van de werknemer in beginsel door de werkgever zelf moet plaatsvinden. Het ‘doen controleren van een werknemer buiten diens weten door een onderzoeksbureau is slechts aanvaardbaar onder zeer bijzondere omstandigheden, waarin tegen de werknemer concrete ernstige verdenkingen zijn gerezen ter zake van ernstige overtredingen’.
Ook ECLI:NL:RBLIM:2022:6772 overwoog in die trant: ‘wanneer sprake is van zeer bijzondere omstandigheden waarbij tegen de werknemer ernstige verdenkingen zijn gerezen ter zake van ernstige overtredingen, die een onderzoek buiten de werknemer om noodzakelijk maken’.
Als deze drempel genomen is en het onderzoek wijst niets uit, wat dan?
Immateriële schade door onderzoek bedrijfsrecherche?
Stel dat de werknemer schade heeft geleden door toedoen van een recherchebureau, door aantasting van de privacy, bijvoorbeeld door Hoffman bedrijfsrecherche, wat kan de werknemer dan doen? Een inbreuk op de privé-sfeer kan veel gevolgen hebben, vooral als de werknemer bijvoorbeeld al psychische klachten heeft, of daar aan overhoudt. Bij andere aantastingen in de persoon (anders dan het toebrengen van lichamelijk letsel) kan een vergoeding voor immateriële schade worden gevraagd door een advocaat. Uitgangspunt is dan wel, dat de werknemer aantoonbaar geestelijk letsel heeft opgelopen. Ook gevoelens van angst, schrik en machteloosheid vallen daaronder. Dat betekent dat de getroffen werknemer wel moet kunnen bewijzen dat er schade is veroorzaakt door het bureau.
Aantoonbaar geestelijk letsel
In ECLI:NL:RBNHO:2019:3250 werd geoordeeld:
De kantonrechter is van oordeel dat het inschakelen van Hoffmann Bedrijfsrecherche en het daarop volgende onderzoek jegens [verzoeker] onrechtmatig is geweest. (…) Door dit niet te doen, maar Hoffmann Bedrijfsrecherche in te schakelen en een onderzoek te laten verrichten door het observeren en volgen van [verzoeker] , heeft SKOV de privacy van [verzoeker] geschonden, zoals beschermd door artikel 10 van de Grondwet en artikel 8 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Dat onderzoek door Hoffmann Bedrijfsrecherche was immers niet noodzakelijk, terwijl duidelijkheid over de nevenwerkzaamheden van [verzoeker] ook op een minder ingrijpende manier kon worden verkregen.
De gevorderde immateriële schadevergoeding werd echter afgewezen omdat die niet (goed) was onderbouwd.
In ECLI:NL:GHDHA:2020:571 was het hof van oordeel dat de werknemer met het afwijzen van het verzoek van de werkgever om veroordeling van werknemer tot betaling van de onderzoekskosten, al voldoende genoegdoening had gekregen, o.a. omdat hij niet de waarheid had verklaard.
Schadevergoeding in ontslagzaken bij inschakelen van recherchebureau [bedrijfsrecherche]
In ontslagzaken (in het kader van de billijke vergoeding), die dus een andere insteek/rechtsgrond hebben, namelijk schadevergoeding wegens ernstig verwijtbaar gedrag van de werkgever, zijn wel schadevergoedingen toegekend op verzoek van de advocaat van de werkgever. De bedragen lopen echter erg uiteen.
- Zoals in ECLI:NL:RBROT:2017:434. De rechtbank vond (al) het handelen van de werkgever (waaronder het inschakelen van een recherchebureau) zodanig ernstig verwijtbaar en zodanig in strijd met de eisen van goed werkgeverschap (ook omdat de werknemer arbeidsongeschikt was), dat hier billijke vergoeding van € 55.000,00 bruto gerechtvaardigd was.
- In ECLI:NL:RBLIM:2022:6772 stelde de kantonrechter een billijke vergoeding ter zake immateriële schade vast op een bedrag van € 25.000,00. Daarbij rekende de kantonrechter het prematuur inschakelen van recherchebureau [bedrijfsrecherche] in ernstige mate aan. Daarbij speelde ook een rol dat toen reeds aanwezige psychische klachten door toedoen van de werkgever in ernstige mate waren verergerd.
- De kantonrechter achtte in ECLI:NL:RBNHO:2022:11863 de immateriële component van de billijke vergoeding van € 30.000,00 voldoende, omdat het onderzoek een onevenredig grote inbreuk had gemaakt op de privacy waarbij ook de fatsoensnorm is overschreden. Ook hier was herstel van de zieke werknemer daardoor nadelig beïnvloed (o.a. door een zeer langdurige observatie, met een wandelexcursie die was verzorgd en gearrangeerd door het recherchebureau).
- In ECLI:RBNHO:2018:7958 kwam de kantonrechter echter maar tot een vergoeding van totaal € 2.500,00, waarbij werknemer gedurende zeven dagen was gevolgd.
- In een niet gepubliceerde uitspraak, kantonrechter Tilburg van 2 mei 2023, behandeld door onze advocaat mr. Snijders, werd overwogen dat wel aannemelijk is dat de werknemer door het onderzoek in zijn privacy is geschaad, maar dat de ernst van de inbreuk gelet op de korte duur van de afzonderlijke observaties beperkt was gebleven. Bovendien was onvoldoende onderbouwd dat er sprake was van schending van de privacy en dat de werknemer daardoor schade had geleden.
Schade geleden door heimelijke observaties van een recherchebureau?
Blijkens deze uitspraken is het vorderen van schadevergoeding mogelijk, als de werknemer, bijvoorbeeld met medische verklaringen, kan aantonen dat hij of zij door de heimelijke observaties van een recherchebureau schade heeft geleden. Deze vordering kan door een advocaat ingesteld worden op basis van
- een aparte procedure,
- of in het geval de werkgever de beëindiging van de arbeidsovereenkomst aan de kantonrechter verzoekt of bij ontslag op staande voet (billijke vergoeding).
In dat geval kan door een advocaat een billijke vergoeding worden gevraagd, als er sprake is van ernstig verwijtbaar gedrag van de werkgever. Onder omstandigheden kan het inschakelen van een detectivebureau dit ernstig verwijtbaar gedrag opleveren.
Contact met advocaat arbeidsrecht Amsterdam over inschakeling van recherchebureau
Zoek je betrokkenheid en een direct, persoonlijk contact met een ervaren specialist arbeidsrecht in Amsterdam? Bel onze gespecialiseerde advocaat arbeidsrecht en ontslagrecht voor vragen en juridisch advies over arbeidsrecht, ontslag en het inschakelen van recherchebureau.