Rechten en plichten voor ambtenaren tijdens de coronacrisis? Onze advocaat ambtenarenrecht in Amsterdam geeft u juridisch advies. De wereld stond en staat nog steeds op zijn kop. Sinds 11 maart 2020 hebben we, wereldwijd, te maken met een pandemie, genaamd: ‘severe acute respiratory syndrome coronavirus 2’, ofwel ‘covid-19’ ofwel ‘het corona-virus’. Om te voorkomen dat het corona-virus zich in Nederland verder verspreid, zijn door de Nederlandse overheid diverse maategelen in het leven geroepen. Een van de maatregelen is dat Nederlanders, zoveel als dat mogelijk is, vanuit huis moeten werken, zo ook ambtenaren. Ook de scholen zijn als gevolg van deze ‘corona-maatregelen’ tot en met 28 april 2020 gesloten. Het kan zijn dat deze maatregelen zometeen door het kabinet worden verlengd. Wie zal het zeggen, we leven in onzekere, uitzonderlijke, tijden.
Als mens komt er veel op ons af. Ook in de relatie met je werkgever, als ambtenaar. Je zit wellicht thuis te werken, omringt door eventueel kleine kinderen, die je ook nog eens ‘moet’ begeleiden met het dagelijks opgegeven schoolwerk door de schooljuf of meester. Of wellicht dat je een cruciaal beroep hebt, met als gevolg dat je toch je huis moet verlaten om naar het werk af te reizen. Wellicht dat je hiervoor het openbaar vervoer moet gebruiken. Het kan zijn dat je voor het reizen angst hebt of je bent bang dat je op het werk door anderen, je collega’s, zult worden besmet. Ook vraag je, jezelf misschien af of je jouw werk in deze corona-tijden mag weigeren en wat mogelijk hier de gevolgen van zijn. Al deze vragen over je rechtspositie zijn ontzettend begrijpelijk. In dit artikel zal ik dan ook proberen jou, als ambtenaar, uit te leggen wat tijdens deze wereldwijze coronapandemie je rechten en plichten zijn.
Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra)
Allereerst is het even goed om te beseffen dat je rechtspositie per 1 januari 2020, als gevolg van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra), is veranderd, zoals je hoogstwaarschijnlijk hebt meegekregen. De Wnra vervangt namelijk de oude Ambtenarenrecht door een nieuwe Ambtenarenwet: de Ambtenarenwet 2017. De belangrijkse wijziging die, naar mijn idee, is gaan gelden, is dat de privaatrechtelijke rechtsbescherming en het private ontslagstelsel van toepassing zijn verklaard. De hoogste rechter is niet meer de Centrale Raad van Beroep, maar de Hoge Raad. Voor jouw informatie: de Hoge Raad is de hoogste rechter in Nederland. Ook heeft de eenzijdige ambtelijke aanstelling plaats gemaakt voor arbeidsovereenkomsten en collectieve arbeidsovereenkomsten. Ik heb mij laten vertellen dat gemeenten, zoals bijvoorbeeld, de gemeente Amsterdam, enorm druk zijn met deze nieuwe wetswijzigingen. De corona-crisis komt er nu bij. Ik kan mij ook voorstellen dat gemeenten ook in deze periode veel vragen hebben. Zij zijn als overheidswerkgever namelijk verantwoordelijk voor het welzijn van hun ambtenaren. Hieronder zal ik dan ook een aantal veel aan ons gestelde vragen voor je beantwoorden, deze vragen zijn ook niet uitputtend. Dat kan ook niet in dit artikel. Zowel de werkgever als de ambtenaar kunnen uit deze vragen lering trekken. Ik heb de hoop jullie op weg te helpen.
Moet de werkgever zorgen voor een veilige werkomgeving?
(Overheids)werkgevers zijn allereerst verplicht om te zorgen voor een veilige werkomgeving. Alle ambtenaren in dienst van de overheid moeten worden ingelicht over de hygiënevoorschriften. Deze zijn onder meer bepaald door de wereldgezondheidsorganisatie. De werkgever moet ervoor zorgen dat de werkplekken regelmatig, en goed, worden ontsmet met een ontsmettingsmiddel. Ook dient de werkgever het voor ambtenaren mogelijk te maken om vaak de handen te kunnen wassen. Verder dient de werkgever te zorgen voor papieren handdoeken en afgesloten vuilnisbakken. Ook is het advies aan werkgevers om een plan klaar te hebben voor wanneer een ambtenaar ziekteverschijnselen vertoont op de werkvloer, er moet dan bijvoorbeeld een ruimte beschikbaar zijn om de ambtenaar te isoleren. Vanzelfsprekend moet de ambtenaar in dat geval meteen naar huis worden gestuurd.
Moet de werkgever zorgen voor thuiswerkapparatuur?
Het antwoord hierop is: ‘ja’. De werkgever moet jou in staat stellen dat jij je werk kan doen. Dat betekent dat je bijvoorbeeld een laptop van de zaak moet kunnen gebruiken als dat nodig is, of andere kantoorspullen die nodig zijn voor je werk. Je werkgever mag er wel vanuit gaan dat iedereen wel een fatsoenlijke laptop heeft. Als dat niet het geval is, moet je werkgever hiervoor zorgen. Je werkgever moet zorgen voor een goed bureau of een goede stoel vooral zodat je geen gezondheidsklachten krijgt.
Kan de overheid als werkgever mij verplichten om thuis te werken met kleine kinderen?
Stel dat je om wat voor reden dan ook in huis geen enkele plek hebt waar je goed kunt werken, bijvoorbeeld omdat het erg klein is en je je niet kunt afzonderen van kleine kinderen, dan is er geen panklare oplossing. Een werkgever mag niet verwachten wat niet mogelijk is. In zo’n geval komt het erop neer dat je als ambtenaar en werkgever naar een passende oplossing moet zoeken. In deze situaties komt het aan op de flexibele houding van zowel de werkgever als de ambtenaar. Er dient maatwerk te worden verricht. Flexibiliteit is hier het antwoord.
Mag mijn werkgever mij verplichten om mijn vakantiedagen op te nemen?
De werkgever mag dat niet eenzijdig opleggen. Over het inzetten van vakantiedagen moeten werkgever en de ambtenaar het samen eens worden. De werkgever kan niet zomaar eisen dat jij vakantiedagen gebruikt, als er geen werk is. In principe is het namelijk zo dat je als ambtenaar recht hebt op loon, tenzij de werkgever kan bewijzen dat de reden om niet te betalen voortkomt uit een risico dat bij jou ligt. Dat is tijdens de corona-crisis duidelijk niet het geval. Mocht het zo zijn dat er echt geen werk is en thuiswerken geen optie is, dan dient de werkgever eerst te kijken of die jou niet ergens anders tewerk kan stellen. Een werkgever mag in deze situatie overigens een redelijk verzoek voor kortdurend verzuimverlof van jouw kant niet weigeren. Kijk ook altijd even, samen, naar de CAO’s op eventuele aanspraken over calamiteiten- en kortdurend verzuimverlof.
Mag ik thuisblijven uit vrees voor besmetting met het corona-virus?
Alleen als de vrees voor besmetting gerechtvaardigd is, mag een ambtenaar thuisblijven. Stel dat een collega terugkomt uit een risicogebied dan is er kans op besmetting. In een dergelijk geval kan een ambtenaar met de werkgever in overleg treden over of hij of zij thuis mag blijven. De ambtenaar dient zich overigens ook als goed ambtenaar op te stellen wanneer er gekeken wordt naar een oplossing.
Heeft een ambtenaar die in quarantaine zit recht op doorbetaling van het loon?
Een ambtenaar die in quarantaine heeft recht op loondoorbetaling. Indien een ambtenaar overheidsmaatregelen moet opvolgen en hierdoor geen werk kan verrichten, valt dat buiten zijn of haar eigen risicosfeer. Het risico van loondoorbetaling komt in deze situatie voor rekening van de werkgever. De werkgever is hiertoe gehouden.
Mocht je nog meer vragen hebben over het corona-virus of andere vragen over je (nieuwe) rechtspositie als ambtenaar als gevolg van de Wrna, voel je vrij om contact met mij op te nemen. Ik ben op werkdagen te bereiken op: 020 – 522 1999 of stuur me een mailbericht naar: debies@wsadvocaten.nl.